VAGON-Lİ OLAYLARI
OSMANLI ve LÜKS VAGONLARI
Taksim - 25 Şubat 1933
Yataklı ve yemekli vagonları bulunan Fransız demiryolu işletmesi Wagons-Lits (Vagon-Li) şirketinde, 22 Şubat 1933 tarihinde Belçikalı müdür Jannoni, telefonda Türkçe konuşan memur Naci Bey'e şirketin resmi dilinin Fransızca olduğunu bildirerek, 25 kuruş para cezası ve 15 gün işten uzaklaştırma cezası vermiştir.
Bu olay dönemin gazetelerine yansıyınca 26 Şubat 1933 günü aralarında Peyami Safa, Cahit Arif gibi tanınmış isimlerin de bulunduğu Darülfünun ve Milli Türk Talebe Birliği öğrencileri, toplanıp şirketin Beyoğlu'nda bulunan şirket bürosu önünde protesto gösterileri yapmaya başlamışlar daha sonra olaylar büyümüş, camları kırarak büroya giren öğrenciler, Mustafa Kemal Atatürk'ün duvarda asılı olan resmini aldıktan sonra büroyu tahrip etmişlerdir.
Pankart Yazısı ''Türkçe Zincire Vurulamaz''.
Fransız Wagons-Lits şirketi, son yıllarda da çokca konuşup halk olarak maruz kaldığımız garantili (yolcu,geçiş vb.) projelerin başlangıcı, miladı ya da ortaya çıkaran şirketi.
1897 yılında İzmir-Aydın ve Manisa-Uşak demiryollarının "yap-işlet" imtiyazını İngilizlerden devralmışlardı.100 yıllık imtiyazı kapsayan bu devir sözleşmesini imzalarken, Osmanlı sarayından ekstra bir imtiyaz daha koparmışlardı...Bu hatlarda çalışan trenlere ikişer adet lüks vagon ekleyecekler, diğer vagonlara göre çok daha pahalı olan bu yemekli vagonlar dolmazsa, boş kalan yerlerin bedelini Osmanlı Devleti (yani Osmanlı-Türk halkı) ödeyecekti...
Cumhuriyet ilan edilince (1923), Osmanlı'nın yabancılara tanıdığı imtiyazlara son verilmiş, Wagons-Lits şirketi hem işlettiği hatları hem de yolcu garantili imtiyazlarını kaybetmişti. Dolayısıyla, Cumhuriyet'in uygulamalarını, Türkçe konuşulmasını filan saygıyla karşılayamazdı. Nitekim, yukarıda görüldüğü gibi, 1933 şubatında şirketin müdürü mösyö Jannoni ile memur Naci bey arasında Türkçe konuşmasından dolayı kavga çıkmış ve memur Naci beye para ve işten uzaklaştırma cezası verilmesiyle de olaylar çıkmıştır...
1923 yılında Cumhuriyet ilan edildiğinde ülkemizde 4112 km demir yolu mevcuttur, ne demir yolu ne de işletmeleri bize ait değildir. 1935 yılına kadar hepsi geri alınıp millileştirilmiştir (kamulaştırılmıştır).
Keza limanlarımızda aynı, İzmir Limanı'nı Cumhuriyet'i kuranlar 7.8 milyon frank ile Fransızlardan geri almasaydı 1953 yılına kadar onlar işletecekti..... gerçi bugün de durum pek farklı değil ...(tekrar satıldı).
İşte Cumhuriyeti kuranların vizyonu ve o dönemin ülkesine ve diline sahip çıkma refleksi !...
Kaynak kitap ANKA KUŞU.
Kommentarer